De Meesterhand van Barry Zardoni: Erfgoed in Stucmarmer

In The Edit – De kunst van ambacht belichten we vakmensen die werken aan het behoud en herstel van historisch erfgoed. Hun toewijding aan ambachtelijke technieken, van marmerstuc tot verguldwerk, laat zien dat erfgoed pas echt toekomstbestendig is wanneer traditie en vakmanschap samengaan. Eén van die vakmensen is Barry Zardoni, restauratiestukadoor pur sang.

De Man Achter het Ambacht

Barry Zardoni is een meester in zijn vak. Met meer dan 32 jaar ervaring heeft hij zich gespecialiseerd in de restauratie en reconstructie van historisch stucwerk. Zijn expertise strekt zich uit van scagliola, een techniek waarmee marmer wordt nagebootst, tot het restaureren van sierlijsten, ornamentenplafonds en decoratieve afwerkingen. Zardoni’s werk is te zien in enkele van de meest prestigieuze gebouwen van Nederland, waaronder het Koninklijk Concertgebouw, Theater Tuschinski en zelfs het woonhuis van Koning Willem-Alexander aan het Noordeinde.

Naast zijn restauratiewerkzaamheden houdt hij zich bezig met kennisoverdracht. Hij is actief binnen het Neerlandsch Stucgilde en werkt samen met andere vakmensen om eeuwenoude technieken in stand te houden. “Nieuw maken is altijd makkelijker,” zegt hij, “maar de ziel van een historisch pand zit in de imperfecties en de sporen van de tijd. Ons werk is niet zomaar restaureren, maar het verhaal van een plek opnieuw tot leven brengen.”

Zardoni’s toewijding aan zijn vak is duidelijk te zien in zijn aanpak. Voor een bijzonder project in een Amsterdams grachtenpand reisde hij zelfs af naar Italië om zich verder te verdiepen in de technieken van stucmarmer. In Rome volgde hij een intensieve training bij Maurizio Feliciano, een van de meest gerenommeerde meesters in deze techniek. Deze reis benadrukte niet alleen zijn passie voor het vak, maar ook zijn bereidheid om altijd te blijven leren en zichzelf verder te ontwikkelen.

Verborgen Schoonheid: De Restauratie van een Grachtenpand

Bij de restauratie van een Amsterdams grachtenpand uit de late 17e eeuw stond de vraag centraal: herstellen we de oorspronkelijke staat of laten we latere toevoegingen bestaan? De nieuwe eigenaren en hun architect, Wolbert Vroom, hadden weinig op met de sfeer van de jaren vijftig en wilden de betimmering verwijderen. Echter, het pand was een Rijksmonument, waardoor de keuzes beperkt waren—totdat achter de betimmering een ontdekking werd gedaan.

Wat in eerste instantie leek op een geschilderde marmerimitatie, bleek bij nader onderzoek uniek stucmarmer te zijn. Barry Zardoni herkende onmiddellijk het ambachtelijke karakter van de afwerking: de toplaag was dik en door-en-door gekleurd, geen twijfel mogelijk. Deze vondst leidde tot hernieuwde plannen waarbij zowel de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed als de bewoners enthousiast instemden met een restauratie.

Het herstel van het stucmarmer bleek een specialistische opgave. De verschillende tinten diepblauw lapis lazuli en de lichte aders, gecombineerd met de karakteristieke gele spikkels, maakten het werk complex. Hoe deze spikkels oorspronkelijk waren aangebracht, was een raadsel. Om het geheim van deze techniek te ontrafelen, reisde Zardoni met een groep vakgenoten af naar Italië, waar hij bij stucmarmermeester Maurizio Feliciano in Rome de nodige kennis opdeed. Zelfs deze gerenommeerde expert was onder de indruk van de techniek die in het Amsterdamse grachtenpand was gebruikt. De reis was niet alleen een leerzame ervaring, maar onderstreepte ook Zardoni’s toewijding aan zijn vak: om perfectie te bereiken, moet je bereid zijn de oorsprong van de technieken te bestuderen en te herontdekken.

Restaureren met Respect

Naast de wandpanelen moest ook het plafond gerestaureerd worden. De kooflijsten, ornamenten en perklijsten waren in de loop der eeuwen meerdere keren overschilderd, waardoor veel van de originele details verborgen waren. Na diverse proefreinigingen bleek dat ecologische afbijt en stoom de beste methoden waren om de oorspronkelijke decoraties voorzichtig bloot te leggen. Bij het schoonmaken kwamen bijzondere details naar voren, zoals met de hand geboetseerde bloemen en vogels die elk uniek waren. Dit suggereerde dat het plafond deels gegoten en deels met de hand gemodelleerd was, een combinatie die zelden voorkomt.

Het middenstuk van het plafond vertoonde scheuren. Om verdere schade te voorkomen, werd het pleisterwerk verwijderd en het plafond verstevigd met roestvrijstalen schroeven en ringen. Vervolgens werd een nieuwe pleisterlaag aangebracht, zorgvuldig afgestemd op de bestaande structuur. “Dit is puur preventief,” aldus Zardoni. “Je wilt niet dat er over twintig jaar opnieuw scheuren ontstaan.” De originele rieten pleisterdrager en raaplaag bleven behouden, zodat het historische karakter gewaarborgd bleef.

De pilasters in de kamer hadden eveneens geleden onder de aanpassingen van de vorige eeuw. Om de wandbetimmering zo strak mogelijk te kunnen plaatsen, waren de hoekstukjes van de kapiteeltjes destijds eenvoudigweg afgehakt. Zardoni en zijn team herstelden deze details met uiterste precisie. Het schoonmaakproces bracht nog een bijzonder gegeven aan het licht: sommige elementen waren versterkt met ingewerkte strookjes, een traditionele techniek die destijds werd toegepast om extra stevigheid te geven aan stucwerk.

Traditie als Toekomst

Het vermoeden bestaat dat deze kamer in de 19e eeuw diende als showroom voor de vakbekwaamheid van stukadoor Johan Martens. Uit historisch onderzoek blijkt dat Martens, samen met zijn neef J.E. Martens, studeerde aan de Koninklijke Academie voor Beeldende Kunst in Amsterdam en werkte aan iconische gebouwen zoals de Beurs van Zocher en Theater Frascati. De unieke stucdecoraties in het grachtenpand zijn mogelijk een visitekaartje geweest voor potentiële klanten.

Naast restauratie is Zardoni ook bedreven in het creëren van nieuwe stucwerken geïnspireerd op historische stijlen. In samenwerking met architecten en interieurontwerpers vervaardigt hij ornamentenplafonds, sierlijsten en decoratieve stucwerktoepassingen voor zowel klassieke als moderne interieurs. Ook verguldwerk en trompe-l’oeil technieken behoren tot zijn expertise, waarmee hij interieurs een authentieke en exclusieve uitstraling geeft.

Zijn atelier in Den Haag is op afspraak geopend voor geïnteresseerden die meer willen weten over de fijne kneepjes van restauratiestucwerk. Meer over zijn projecten en werkwijze is te vinden op zardoni.nl